Иигэд гээд лэ эхилхэеэ байһан Бүгэдэ Буряадай «Алтаргана» ехэ нааданай наяраанһаа хэдэн хоног урид энэ нааданай эмхидхэлшэдэй нэгэн Жанна Чимитовна Дымчиковатай уулзажа хөөрэлдэбэбди.
«2006 ондо Улаан-Үдэдэ үнгэрһэн нааданһаа хойшо арбан жэл үнгэрөөд байхада Буряадта үнгэрһэн наадамуудай онсо, өөрсэ талыень нэрлэхэ болобол, юун байнаб? – гэһэн гансахан асуудалда харюусахыень гуйбабди.
– 2014 ондо Хэнтэй аймагай Дадал суманда түрүүшын нааданһаа хойшо 20 жэл үнгэржэ 11-дэхи наадан Эзэн Чингис хаанай үлгы нютагта эмхидхэгдэн үнгэрбэ. Нааданай үедэ Дадал сомоной соёлой ордонһоо гэрэл зураг буулгадаг Александр Гармаевтай гараад ябатараа, харгын ойрхоно нэгэ һонин хүшөөгэй хажууда ерэшөөбди. Юун хүшөөб гэбэл, хоёр жэлдээ нэгэ удаа үнгэржэ байдаг «Алтарганын» нааданууд хаана, хэды ондо үнгэрөөб, тэрэнэй өөрсэ талань юун гээшэб гэһэн мэдээсэлнүүдтэй хүшөө байба.
Тэдээн сооһоо Улаан-Үдэ хотодо 2006 ондо үнгэрһэн «Алтаргана» наадан тухай юун бэшэгдэбэб гээд һонирхон хаража иигэжэ уншабабди:
“Алтаргана” VII Наадам. ОХУ-ын Буриад Улсын Улаан-Үдэ хот.
Д. Бальжинимаевын үг, П. Дамирановын аяар зохиосын “Алтаргана” гэдэг дуун наадмын сүлд дуулал болгон, ЗХУ-ын ардын жүжигчин Г. Шойдагбаева дуулж, үзэгч олон түмэнд хүргэжээ.
Энээниие уншаад, ехэтэ баярлаабди. Юуб гэхэдэ имагтал 2006 оной Алтарганада Бүгэдэ Буряадуудай Уласхоорондын ехэ нааданай һүлдэ дуун гэжэ бии болоод, СССР-эй арадай дуушан Галина Шойдагбаевагай гүйсэдхэлгөөр һүртэй, жабхалантайгаар зэдэлээ бэлэй. Хүгжэм зохёогшо, Буряад Уласай Гүрэнэй шагналтан Пүрбэ Дамиранов сэтгүүлшэ Дондог Бадьжинимаевай үгэнүүд дээрэ энэ дуу бэшэһэн юм.
Дондог Бальжинимаев бүхы наһаараа буряад хэлэн дээрээ бэшэжэ ябаа, «Буряад үнэн» һониндоо сэтгүүлшэ, Буряадай номой хэблэлдэ редактор байһан, арадайнгаа хуби заяанда айхабтар ехээр һанаагаа зобожо, саг үргэлжэ шүлэгүүдые хэдэ хэдээрнь һубарюулан бэшэжэ ябадаг хүн бэшэшье һаа, буряад түмэнэй энэ ехэ хүдэлөөндэ сэдьхэлээрээ һэгшэһэн мэтэ хэдэ хэдэн удха түгэлдэр шүлэгүүдые, «Алтаргана» нааданай сагай, ябасын хубаариие абаашахын хүсэнтэй үрдилдэн бэшээд, энэ дуунайнгаа агаарай долгиндо зэдэлхые шагнаха хубигүй, үшөөл залуугаар мордошоо бэлэй…
Харин 2016 оной наадамай онсо илгаа тухайнь энэ наадамаа үнгэргөөд хөөрэлдэе гэжэ шиидэбэбди
Иигээд лэ хоёр жэлдээ нэгэ удаа бүхы буряадуудаа эблэрүүлэн, заншал, гурим, хэлэ, соёлоо туг болгон үргэжэ найрамдалай ехэ хүсэн болоһон «Алтарганын» ехэ нааданай онсо шэнжэнь энэл хэлэгдэһэн үгэнүүд соол даа.
«АЛТАРГАНЫН» ҺҮЛДЭ ДУУН
Хүгжэмынь П. Дамирановай
Үгэнүүдынь Дондог Бальжинимаевай
Ази түбиин шэмэрүүндэ
Алтаргана ургана.
Аригуун нютагта
Арад зомнай амидарна.
«Алтарганын» наадан – аялга дуун, хүгжэм,
«Алтарганын» наадан – аха дүүгэй наадан,
«Алтарганын» наадан – эрын гурбан наадан,
Монгол арадуудай наадан – «Алтаргана».
Аадар, мүндэр, шуурганhаа
Айгаагүй алтаргана.
Тэмсэл, зоболон, хашалтые
Тэсээлши, буряад арад.
«Алтарганын» наадан – аялга дуун, хүгжэм,
«Алтарганын» наадан – аха дүүгэй наадан,
«Алтарганын» наадан – эрын гурбан наадан,
Монгол арадуудай наадан – «Алтаргана».
Зунай ааяма халуунhаа
Зүдэрөөгүй алтаргана.
Түүхын харанхы гүн соо
Түрэлөө алдаагүй буряад арад.
«Алтарганын» наадан – аялга дуун, хүгжэм,
«Алтарганын» наадан – аха дүүгэй наадан,
«Алтарганын» наадан – эрын гурбан наадан,
Монгол арадуудай наадан – «Алтаргана».
Үнсэг ехэ дайдатаяа
Үндэhөөрөө холбоотойш.
Хүхэ Монгол зонтоёо
Хүйhөөрөө холбоотойш, буряад арад.
«Алтарганын» наадан – аялга дуун, хүгжэм,
«Алтарганын» наадан – аха дүүгэй наадан,
«Алтарганын» наадан – эрын гурбан наадан,
Монгол арадуудай наадан – «Алтаргана».